Een oplossing van hernieuwbare grondstoffen laten groeien - recht onder onze voeten
De VN-conferentie over klimaatverandering is alweer voorbij, maar de noodzaak om onze wereldwijde uitstoot van broeikasgassen te verminderen blijft bestaan. Om de noodtoestand van het klimaat aan te pakken, moeten we de fossiele grondstoffen die traditioneel worden gebruikt in (bijvoorbeeld) de transport- en chemische industrie vervangen door hernieuwbare grondstoffen. Een succesvolle overgang vereist een aanzienlijke toename van duurzame productie van hernieuwbare grondstoffen. Het goede nieuws? Een deel van het antwoord bevindt zich misschien recht onder onze voeten.
Een gezonde bodem heeft een positieve invloed op alles, van biodiversiteit en koolstofopslag tot de productiviteit van boerderijen. Tegelijkertijd dragen conventionele landbouwpraktijken echter in grote mate bij aan bodemuitputting: bodemverval veroorzaakt door de mens treft namelijk 34% van de landbouwgrond wereldwijd. Om de uitgebreide bodemdegradatie, veroorzaakt door landbouwactiviteiten en andere factoren zoals klimaatverandering, te verminderen moeten we een nieuwe manier van landbouw omarmen - vanaf de grond af aan.
De wortels van regeneratieve landbouw
"Het begint allemaal met de kwaliteit van de bodem: per slot van rekening komt ongeveer 95% van het voedsel dat we eten direct of indirect uit de grond*", legt Andrea Monti, hoogleraar landbouw- en voedingswetenschappen aan de Universiteit van Bologna, uit. "In Europa is ongeveer 60% van de bodems op dit moment ongezond en wordt verder aangetast door instabiel beheer en verlies van biodiversiteit. De Europese Commissie heeft geschat dat de effecten van bodemaantasting oplopen tot meer dan 50 miljard euro per jaar. Regeneratieve landbouw - praktijken die het behoud en herstel van de gezondheid van de bodem als uitgangspunt nemen voor duurzamere landbouw - kan een grote impact hebben."
Het idee is dat door het vasthouden van koolstof in gezondere bodems, het bevorderen van biodiversiteit, het verminderen van de uitstoot door landbouw, het verhogen van gewasopbrengsten en winstgevendheid en het produceren van nieuwe hoeveelheden proteïne voor diervoeding en voedsel, regeneratieve landbouw zowel de ecologische als de economische dimensies van duurzame landbouw kan verbeteren. Maar er is meer: regeneratieve landbouw kan ook een belangrijke rol spelen bij de duurzame productie van de hernieuwbare grondstoffen die nodig zijn voor de uitfasering van fossiele brandstoffen.
Graven in de mogelijkheden
Neste, een toonaangevende producent van duurzame vliegtuigbrandstof en hernieuwbare diesel en een voorloper in de ontwikkeling van hernieuwbare en circulaire grondstofoplossingen voor polymeren en chemicaliën, werkt samen met partners in de waardeketen - waaronder de Universiteit van Bologna - om duurzame regeneratieve landbouwconcepten te ontwikkelen die grondstoffen kunnen leveren voor hernieuwbare producten. Het bedrijf streeft ernaar dat nieuwe plantaardige oliën (Novel Vegetable Oils; NVO's) op basis van regeneratieve landbouw tegen 2035 ~20% van de hernieuwbare grondstoffen uitmaken. Daarom voert Neste al meer dan 60 projecten uit, waaronder praktijkproeven, duurzaamheidsstudies en pilots met partners over de hele wereld.
Eén van deze NVO-projecten vindt plaats in Zeeland, op het bedrijf van gewasspecialist Walter de Milliano en landbouwkundige Maarten de Milliano. "De landbouw bevindt zich op een kruispunt", legt Walter uit. "We moeten de landbouw dringend veranderen, maar vaak zijn het de boeren die alle risico's van deze verandering op zich nemen. Onze case study over duurzaamheid laat zien dat we door samen te werken met partners als Neste niet alleen die risico's kunnen beperken, maar ook nieuwe kansen kunnen grijpen die telers van gewassen en de samenleving als geheel helpen."
"We hebben veel geleerd van deze eerste proef", beaamt Maarten, "en de eerste resultaten zijn bemoedigend! We zaaiden verschillende tussenbloeiende oliegewassen na de winter tarweoogst in juli, testten hun effecten op de bodemgezondheid en biodiversiteit en onderzochten of een cyclus van 120 dagen tussen de hoofdgewassen haalbaar en schaalbaar zou zijn. Vooral het camelina-gewas was indrukwekkend: het onderdrukt van nature onkruid en was eind november grotendeels oogstrijp."
Dit was nog maar het begin van het traject: Neste zal blijven samenwerken met Maarten en Walter om de olie-inhoud van de camelinazaden te analyseren en de impact van de verschillende gewassen op de stikstofniveaus in de bodem te beoordelen. "Uit onze ervaring tot nu toe blijkt dat NVO's boeren veel te bieden hebben - op het gebied van agronomie, biodiversiteit en zelfs levensonderhoud", concludeert Walter. "We kijken uit naar de volgende fasen van onze samenwerking en hopelijk naar een toekomst vol regeneratieve landbouw!"
Drie concepten met hoog potentieel
Het Zeeland-project is een uitstekend voorbeeld van tussengewassen - maar dit is slechts één van de drie regeneratieve landbouwbenaderingen waarvan Neste gelooft dat ze realistische NVO-opbrengsten kunnen opleveren naast tastbare duurzaamheidsvoordelen.
- Tussengewassen: Zorgvuldig gekozen gewassen - zoals camelina - vervangen braakliggend land tussen de hoofdgewassen, wat resulteert in een betere bodemgezondheid, minder bodemerosie, betere habitats voor bestuivers en vogels en een verhoogde CO2-vastlegging in de atmosfeer. Belangrijk is dat boeren de tussenliggende plantaardige oliën en eiwitten kunnen verkopen voor extra inkomen.
- Koolstofarme landbouw van gevestigde basisgewassen: Door prioriteit te geven aan de gezondheid en veerkracht van de bodem, bieden deze praktijken veel van dezelfde voordelen als tussenteelt, met name door minder of geen grondbewerking, het gebruik van bedekkende gewassen en geoptimaliseerde inputs (wat ook minder brandstofverbruik en minder algehele uitstoot van broeikasgassen in de teelt betekent).
- Meerjarige gewassen: Bomen en begrazing worden geïntegreerd op een manier die voor beide partijen voordelig is op lange termijn, waarbij (idealiter) gebruik wordt gemaakt van gedegradeerd land of grasland. De voordelen zijn opnieuw een gezondere bodem, een grotere biodiversiteit en een grotere koolstofvastlegging, maar ook de mogelijkheid om nieuwe banen te creëren in agroforestryprojecten.
Zaadjes planten voor een win-win situatie
De drie NVO-focusgebieden van Neste hebben nog een belangrijk kenmerk gemeen: het minimaliseren van de impact op de voedselproductie. Verschillende van de gewassen die worden getest, zullen niet alleen olie opleveren die Neste kan gebruiken als grondstof voor hernieuwbare producten, maar ook extra eiwitten die kunnen worden gebruikt voor voedsel en veevoer. Deze strategie is er ook op gericht om het risico op indirecte veranderingen in landgebruik (ILUC) te minimaliseren.
Het is een aanpak die Neste en de Universiteit van Bologna ook samen zullen blijven bestuderen. "We zien dat regeneratieve landbouwpraktijken het potentieel hebben om de komende decennia aanzienlijke positieve resultaten te genereren. We moeten niet vergeten dat veel van de effecten van het invoeren van regeneratieve landbouwsystemen niet van de ene op de andere dag zichtbaar zijn, maar een lange tijd in beslag kunnen nemen, minstens 10 jaar. Daarom is het nog belangrijker dat we nu handelen", zegt professor Monti. "Het is cruciaal om een holistisch pad te vinden om de landbouwindustrie te veranderen, waarbij wetenschap en technologie worden ondersteund door economische en educatieve strategieën voor boeren. Als bedrijf dat belangrijke markten voorziet van hernieuwbare producten, is Neste een geweldig voorbeeld van hoe we kunnen samenwerken om vooruitgang te boeken in regeneratieve landbouw en een duurzamere toekomst te creëren voor zowel voedsel als brandstof!"
* Zie ook Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (2015)
