De agenda van morgen: Juist handelen

Bedrijven kunnen een grote rol spelen in het verbeteren van de levens van miljoenen kwetsbare werknemers. Mensenrechten staan centraal in Neste’s supply chain. Duurzaamheidsspecialist Hélène Dieck pleit ervoor dat due diligence gericht op mensenrechten de norm is, in plaats van de uitzondering.

“Waarom vinden jullie het zo belangrijk dat wij onze werknemers toestaan zich aan te sluiten bij een vakbond?”, vroeg een potentiële Amerikaanse leverancier van gebruikt frituurvet mij onlangs. Om leverancier van Neste te worden, stemden zij ermee in hun beleid te wijzigen, maar het was voor hen niet duidelijk waarom Neste geïnteresseerd is in hun bedrijfsvoering.

Daarmee hadden ze een punt. Geen enkele andere klant had ooit naar hun arbeidsvoorwaarden gevraagd. De kans dat Neste onder vuur komt te liggen omdat zij zaken doet met een Amerikaans bedrijf dat de vakbondsrechten niet respecteert, lijkt vrij klein. Sterker nog, Neste verliest elke dag potentiële leveranciers, omdat ze weigeren ons due diligence-programma te doorlopen of zich niet willen committeren aan onze gedragscode voor leveranciers. Waarom doen we dit dan?

 
Wijdverspreide en welbekende arbeidsrechtelijke schendingen

De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) schat dat er wereldwijd nog altijd 16 miljoen slachtoffers zijn van dwangarbeid in de private sector. Hoe kwetsbaarder de positie van de werknemer, hoe gemakkelijker het is voor de werkgever om zijn of haar rechten te schenden. En hoe meer schulden, zorg voor familie, of gebrek aan informatie over arbeidsrechten, hoe kleiner de kans dat de werknemer een klacht indient bij haar of zijn werkgever.

Je kunt er nooit zomaar van uitgaan dat de arbeids- en mensenrechten op de werkplek worden gerespecteerd en beschermd. Bijna iedere dag wordt het nieuws overspoeld met berichten over schendingen van mensenrechten. Bedrijven kunnen echter een grote rol spelen in het aanpakken van deze groeiende uitdaging.

Je kunt er nooit zomaar van uitgaan dat de internationale mensenrechtennormen worden gerespecteerd.

Zelfs in een land als de Verenigde Staten, waar de Bill of Rights - de eerste tien amendementen van de grondwet - de basisrechten van burgers dient te beschermen, wordt werknemers het recht ontzegd om zich aan te sluiten bij een vakbond, of worden ze niet op de hoogte gebracht van hun arbeidsvoorwaarden. Bedrijven verkeren in een unieke positie om te controleren of hun leveranciers de rechten van hun werknemers respecteren en om de scheve machtsverhoudingen tussen werkgevers en werknemers te herstellen.

De VN heeft in 2011 de Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP) opgesteld, die de rol van bedrijven bij het aanpakken van negatieve gevolgen van mensenrechten onderschrijven en multinationals stimuleren gedegen onderzoek uit te voeren. Neste heeft deze richtlijnen in 2015 ingevoerd en publiceerde in hetzelfde jaar haar eerste Human Rights Commitment. De UNGP vormt de eerste internationale mensenrechtenstandaard voor bedrijven om negatieve gevolgen voor de mensenrechten als gevolg van werk gerelateerde activiteiten te voorkomen. Het is echter niet een verplichte richtlijn. Niet lang nadat de UNGP was opgesteld, begonnen landen met het opzetten van nationale wetgeving om de mensenrechtenstandaard kracht bij te zetten, bijvoorbeeld met de California Supply Chain Transparency Act, de UK Modern Slavery Act, de Franse Devoir de Vigilance en Australië haar Modern Slavery Act.

 
Juist handelen

De ethische verantwoordelijkheid van een bedrijf reikt tot haar leveranciers. Klanten moeten erop kunnen vertrouwen dat ze een product aanschaffen waar geen mensenleed mee gemoeid is. Neste kan bedrijven hernieuwbare producten leveren die bijdragen aan de Sustainable Development Goals (SDG’s) en tegelijk de mensenrechten beschermen.

Neste’s due diligence-programma voor mensenrechten varieert van het opstellen van contractuele clausules en een gedragscode voor leveranciers tot het uitvoeren van desktop- en on-site controles. Terwijl het op mensenrechten gerichte due diligence-programma van Neste uniek is binnen de energiesector, hebben andere sectoren al vergevorderde programma's.

Het controleren van leveranciers werd in de jaren ‘90 relevant, toen multinationals massaal hun fabrieken verplaatsten naar lagelonenlanden. Bedrijven in de textiel- en schoenensector zagen in dat het noodzakelijk was verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van de werknemers die hun goederen produceerden.

Generatie Z wil werken voor bedrijven die handelen in overeenstemming met hun eigen waarden.

Vandaag de dag kijken steeds meer sectoren en brancheorganisaties naar de arbeidspraktijken van hun supply chain. Zo is er bijvoorbeeld de Responsible Business Alliance, een samenwerkingsverband tussen verschillende elektronicabedrijven om eerlijke arbeidsomstandigheden binnen hun supply chain af te dwingen. Bedrijven snappen dat puur het opnemen van een gedragscode in hun algemene voorwaarden niet genoeg is om de naleving en goede arbeidsomstandigheden in hun supply chains te garanderen. Klanten zouden ter plaatse ook zelf de prestaties van leveranciers moeten controleren.

Wij geloven dat het juiste doen de enige manier is. In de toekomst is ‘het juiste doen’ voor iedereen de enige manier. We ervaren deze verantwoordelijke houding bij de jongere generaties, onze toekomstige werknemers. Generatie Z wil vooral werken voor bedrijven die in overeenstemming met hun eigen waarden handelen.

 
Voorloper op het gebied van verantwoordelijke inkoop

Ondanks alom bekende mensenrechtenschendingen en ondanks de hoge verwachtingen van investeerders, NGO's en klanten over maatschappelijke verantwoordelijkheid in supply chains, zijn bedrijven die social audits (controles) uitvoeren eerder een uitzondering dan de regel. Zelfs bij de 200 grootste multinationals ter wereld verricht de helft geen enkele due diligence op het gebied van mensenrechten, laat staan dat ze social audits uitvoeren. Een survey onder 1000 Europese bedrijven toonde aan dat slechts 22% van hen een vorm van due diligence op het gebied van mensenrechten uitvoert.

Slechts de helft van ’s werelds 200 grootste bedrijven verricht due diligence op het gebied van mensenrechten.

Bij Neste willen we de lat hoger leggen en anderen laten zien wat er mogelijk is. Gezien de beschikbaarheid van informatie, bestaat er geen excuus om mensenrechtenrisico's binnen de supply chain niet in kaart te brengen. Sommige hoogwaardige tools hiervoor zijn zelfs gratis beschikbaar.

Alles is beschikbaar via het internet, zoals informatie over risico's binnen de supply chain en advies van deskundigen over interne maatregelen. Of het nou gaat om het opstellen van een gedragscode of het uitvoeren van risicoanalyses of supplier mapping, het opstellen van een wettelijk register of het opnemen van controleclausules in contracten; alles is online te vinden.

Dus, waarom doet Neste dit? Wij doen het omdat wij willen laten zien dat het haalbaar is. We gaan verder dan de lokale regelgeving en we hopen dat steeds meer bedrijven dezelfde aanpak zullen volgen. We doen het ook omdat we willen dat onze aandeelhouders, onze werknemers en onze klanten trots zijn op hun samenwerking met ons. Door hun vertrouwen in ons te stellen, geven ze een signaal af aan andere bedrijven dat due diligence voor mensenrechten de norm moet zijn. Nu wij onze reis richting een duurzamere maatschappij voortzetten, ben ik dankbaar dat ik vanuit mijn rol de kans heb een positieve bijdrage aan de wereld te leveren.

Door hun vertrouwen in ons te stellen, geven ze een signaal af aan andere bedrijven dat due diligence voor mensenrechten de norm moet zijn.

Mocht je zelf vermoeden dat een leverancier of een andere business partner van Neste zich schuldig maakt aan het schenden van de mensenrechten, meld dit dan op ons klokkenluidersplatform Ethics Online: https://www.speakupfeedback.eu/web/c3ubru/us.

Een aantal handige tools om juist te handelen:

• ​ Heb je advies nodig over het voeren van gesprekken met werknemers in landen met een hoog risico op dwangarbeid? Volg dan deze link.
• ​ Wil je weten welke risico’s er zijn verbonden aan bepaalde producten? Daar bestaat een handige app voor.

Wat dacht je van een tool waarmee je de risico's die spelen bij de supply chains van de voedsel- en drankindustrie in kaart kunt brengen? Alsjeblieft.